De kat: een meedogenloze vogelmoordenaar?

Wetenschappelijke studies toonden aan dat de impact van katten op het vogelbestand veel lager is dan in het algemeen wordt aangenomen. Omdat katten overdag op vogels jagen, wat veel zichtbaarder is, lijkt het alsof ze hier veel succes in boeken. In werkelijkheid lukt hen dit niet zo heel vaak en zijn katten veel actiever en ook veel effectiever in het jagen op knaagdieren (‘s nachts!).

Vogelsterfte voor rekening van de kat

Volgens een enquête in de VS, Groot-Brittannië, Duitsland en Zweden komt slechts 3% van de omgekomen vogels voor rekening van de kat. In Nederland is dat volgens Waarneming.nl 5,2%.

Bron statistiek: waarneming.nl

NRC Checkt – 6 februari 2018

Waardoor wordt vogelsterfte veroorzaakt?

Een vogel heeft veel natuurlijke vijanden

andere vogels
sperwer, torenvalk, slechtvalk, boomvalk, bosuil, kerkuil, ekster, kraai, Vlaamse gaai, kauw, specht en raaf. Misschien verrassend: een ooievaar lust ook graag een jong vogeltje.

vissen
snoeken staan erom bekend graag kuikens te verschalken.

andere zoogdieren
marterachtigen (zoals de wezel, hermelijn, bunzing en steenmarter). Zij eten eieren én weidevogels. Verder: de vos. Muizen en eekhoorns kunnen schade aanrichten in nestkasten.

reptielen
slangen.

De mens veroorzaakt de meeste vogelsterfte

• vliegverkeer
• hoogspanningsleidingen en gebouwen (huizen)
• verkeer (eveneens miljoenen dode vogels ieder jaar)
• jacht
• pesticiden gebruikt in de landbouw
• oogsten
• maaien van bermen en weides
• commerciële bosbouw
• zendmasten
• ook komen vogels om door waterreservoirs die gebruikt worden om hydro-elektriciteit op te wekken
• windmolens mogen ook niet vergeten worden

De verwilderde kat is onmisbaar!

Deze lijst met natuurlijke vijanden en oorzaken van vogelsterfte is uiteraard verre van compleet, maar wellicht geeft je dit een andere kijk op de zaak, als je naar een kat kijkt en deze beschouwt als een meedogenloze vogelmoordenaar!

Daarnaast is de (verwilderde) kat onmisbaar. In 2014-2015 was er sprake van een muizenplaag in Nederland waar boeren erg veel (economische) schade door hebben geleden. Ook in 2019 werd weer gewaarschuwd voor een op handen zijnde muizenplaag. Uit ecologisch onderzoek blijkt dat zich eens in de drie tot vier jaar muizenplagen zullen voordoen. Er worden dan zelfs nestkasten geplaatst voor roofvogels, om de schade door muizen enigszins te beperken. Katten zijn onmisbaar bij het tegengaan van muizenplagen. In augustus 2019 verscheen een nieuwsbericht waarin werd voorspeld dat er de komende jaren ook sprake zal zijn van muizen- en rattenplagen. Klik hier voor het bericht. Hulporganisaties voor zwerfkatten voeren doorlopend castratie-acties uit en voor de verwilderde katten wordt dan een nieuwe plek gezocht. Ook dierenasiels hebben doorlopend voor een gereduceerd adoptiebedrag ‘een muizenvanger’ voor boerenbedrijven en maneges beschikbaar. Een boerderij is dé plek bij uitstek voor een schuwe, verwilderde kat. Hij kan daar zijn functie vervullen en is veel gelukkiger dan dat hij gedwongen moet leven in een thuissituatie. Doordat hij gecastreerd is, zal hij niet meer voor nakomelingen zorgen en dit is de enige structurele oplossing voor het grote zwerfkattenprobleem in Nederland.

De kat is niet gebouwd om op vogels te jagen

De kat is oorspronkelijk een nachtelijke jager die laag bij de grond prooien besluipt. Als hij op ongeveer een meter afstand is, valt hij aan. Een kat is voornamelijk ‘s nachts en in de schemering actief, overdag slaapt een kat het liefst. Soms komt het voor dat katten op bewolkte dagen overdag actief zijn. Het is eerder uitzondering dan regel dat een kat een vogel vangt. Katten hebben een groot aanpassingsvermogen, maar zijn gebouwd om op de grond levende zoogdieren te vangen.

Alleen zieke en zwakke vogels vangen

Langdurig onderzoek door de British Society for the Protection of Birds wees uit dat katten vrijwel alleen zieke en zwakke vogels kunnen vangen. Ook bleek dat katten geen invloed hebben op het bestand van gezonde vogels. Wat eigenaren meestal zien zijn de paar weken per jaar dat katten succesvol zijn in het jagen op vogels, namelijk wanneer de jonge vogels uit het ei zijn, maar nog niet kunnen vliegen. Tijdens het broedseizoen is het zaak jouw kat in in de gaten houden. Als vogels zich door een kat bedreigd voelen broeden ze vaak niet of stoppen ze met broeden.

Interessant: castreren zorgt voor minder jagen

Project: wat vangt de kat

De website waarneming.nl is gestart met een project dat wat vangt de kat heet. Mensen kunnen hier de prooien invoeren die hun kat mee naar huis brengt. Ook uit deze statistieken, die iedere 24 uur worden bijgewerkt, blijkt dat de kat geen meedogenloze vogelmoordenaar is!

Het onderzoek naar wat de kat vangt loopt nog steeds. Jij kunt ook meedoen. Op de website vind je alle informatie om de door jouw kat gevangen prooien in te voeren: wat vangt de kat.

Aanrader om te lezen

Ook dit is een aanrader om te lezen: het boek van Rutger Lazou: ‘De toekomst van de kat – over vraagstukken waar katten ons voor plaatsen’. In het interview dat wij hadden met Rutger, geeft hij zeer goed onderbouwd uitleg over het jaaggedrag van de kat en het feit dat er geen bewijs is dat de kat een bedreiging vormt voor de biodiversiteit.

Katten buiten los laten lopen illegaal?

In november 2019 ontstond veel ophef in de media toen twee Nederlandse juristen zeiden dat het (op basis van Europese wetgeving voor natuurbescherming) illegaal is om je kat vrij buiten te laten lopen. Een storm van kritiek en reacties volgde, waaronder van bioloog Dirk Draulans, die duidelijk stelt dat mensen de grootste belagers zijn van vogels, niet katten. Lees zijn reactie hier.

De grijze eekhoorn

Interessante studie over de grijze eekhoorn, die in het Verenigd Koninkrijk zorgt voor een massale slachting van zangvogels. Ook een vogelmoordenaar dus… Bron naar het onderzoek; De website songbirds-slaughter-org bestaat niet meer.

Massale vogelsterfte op Texel door de vogelgriep

Op 14 juni 2022 verscheen een nieuwsbericht dat er op Texel en aan de vaste wal in Noord-Holland duizenden vogels massaal stierven aan vogelgriep. De grote stern is hard getroffen, er waren al 3000 kadavers opgeruimd en het eind van de sterfte was nog niet in zicht. Zowel broedende sterns als hun jonge kuikens sterven en dit leidt tot grote zorg over het voortbestaan van de grote stern, omdat die pas op latere leeftijd broedt en gemiddeld maar één kuiken per jaar grootbrengt (dat kan omdat ze oud worden).

De wasbeerhond

Op 17 juni 2022 verscheen een bericht van Omroep Gelderland in de media. De wasbeerhond wordt gezien in het oosten en noorden van Nederland. De wasbeerhond komt oorspronkelijk uit Azië en is voor de bontindustrie naar Europa gehaald (en vervolgens ontsnapt). Dit is dus een uitheemse diersoort (een exoot) die hier niet thuishoort. De wasbeerhond eet vogels, amfibieën, insecten, vissen, hagedissen, knaagdieren en ook plantaardig voedsel.

Hoosbuien, overstromingen, droogte, hittegolven en natuurbranden

Deze week bleef het slechte nieuws dat betrekking kan hebben op vogels maar komen. ‘Ecosystemen zullen onvermijdelijk de gevolgen gaan ondervinden van klimaatverandering’, aldus klimaatspecialist Bart Verheggen en hoogleraar klimaatverandering Pier Vellinga. In het artikel van RTL Nieuws op 17 juni 2022 leggen ze uit dat de extremen extremer worden. Plantensoorten zullen hierdoor het loodje leggen.

Het is voor mij zeer aannemelijk dat ook vogels de gevolgen zullen gaan ervaren van extreme, langdurige droogte en bosbranden. Met het verdwijnen van plantensoorten zal – direct of indirect – ook voeding voor vogels verdwijnen.

Balans In Op1 (televisiefragment)

Een televisiefragment van 17 juni 2022 over een discussie tussen Ruurd Jelle van der Leij. Volgens hem zijn katten ze een gevaar voor de natuur. Bioloog Midas Dekkers denkt daar heel anders over. In het programma Balans In Op1 gaan ze debat. Je kunt het hier terugkijken.

Vogels vliegen zich massaal dood tegen stroomdraden

Tennet brengt met een drone fireflies aan, in de hoop het aantal dode vogels met 90% te reduceren. Lees hier het bericht van Omroep Gelderland van 14 december 2023.

Weidevogels moeten wijken voor woningbouw

Een artikel van Pointer d.d. 20 februari 2024: “Het aantal broedparen van de Grutto daalt al decennialang, van 120.000 in 1960 tot een kleine 30.000 nu. Dat komt omdat we het landschap veranderd hebben, vertelt weidevogelonderzoeker Jos Hooijmeijer tijdens de meet-up in Leeuwarden. “We hebben er een optimaal productielandschap van gemaakt”, zegt hij. Doordat de landbouw nu gericht is op grootschalige efficiëntie is er bijvoorbeeld veel minder kruidenrijk grasland waar de weidevogel floreert.” Lees hier het volledige artikel.

Uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek

Op 15 februari 2021 postte Purr Doctors op hun Facebookpagina dat uit recent onderzoek van de universiteit van Exeter aantoont dat het jachtgedrag van katten verminderd kan worden. Niet door katten binnen te houden of een belletje om te doen, maar door eiwitrijke voeding te geven en vaker met de kat te spelen! Het volledige wetenschappelijke onderzoek kun je hier lezen (Engels).

Een halsband met een belletje werkt niet tegen jagen en succesvolle vangsten van vogels door de kat (bron en bron). Een felgekleurde Birdsbesafe-kraag leidt tot het beste resultaat om de jacht op vogels door katten te beperken, eiwitrijke voeding werkt effectief tegen jagen en een voerpuzzel werkt juist averechts op het jachtgedrag van de kat. Bron

Hopelijk kiezen boeren en bedrijven voor gecastreerde katten om hun muizenplagen te bestrijden. Dit zou veel onplaatsbare verwilderde katten een kans geven op een fijne plek om te wonen, en gecastreerde katten vangen mogelijk minder vogels!

Marieke in de media

Op 17 juni 2022 is een artikel verschenen in dagblad Trouw, Marieke is geïnterviewd voor het artikel. Ik ben niet gelukkig met de keuze voor mijn “citaat”, dat overigens onderdeel was van een uitgebreide en onderbouwde argumentatie. Zo kort door de bocht als het er staat, heb ik dit zéker niet gezegd of bedoeld. Ik sluit me volkomen aan bij wat Liesbeth Puts zegt in dit interview. Daarnaast is de positie van de informatie over halsbandjes in het artikel ongelukkig gekozen. Nu lijkt het net alsof Liesbeth en ik pleiten voor halsbandjes. Ik ben in ieder geval expliciet géén voorstander van halsbandjes voor de kat. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat de felgekleurde Birdsbesafe leidt tot minder succesvolle vogelvangst bij de kat. Dit is een kraag en géén halsband.

In het gesprek met de journalist heb ik dit expliciet benoemd:

1. een castratie- en chipplicht dé oplossing is om het probleem bij de kern aan te pakken. In België is deze wet er al langere tijd, hoewel ik natuurlijk realistisch genoeg ben om te beseffen dat handhaving ervan nauwelijks mogelijk is. Het probleem is namelijk niet de huiskat, maar de zwerfkat! Die wordt niet gevoerd en moet jagen om in zijn eigen levensonderhoud te voorzien. Vogelsterfte door huiskatten is aanzienlijk verwaarloosbaarder dan de vogelvangst door zwerfkatten. En zwerfkatten zijn ontstaan doordat kattenbaasjes hun kat niet laten helpen. Dus alles begint bij castratie!
2. de angst van kattenbaasjes dat er straks geen huiskatten meer zullen zijn – en alleen maar raskatten. Daar hoeft niemand bang voor te zijn, aangezien de tientallen zwerfkattenorganisaties in heel Nederland de hulp, castratie en socialisatie van de jaarlijkse enorme aantallen zwerfkatten, zwangere zwerfpoezen en (moederloze) kittens niet aan kunnen
3. het catproof omheinen van je tuin of balkon (of het plaatsen van een kattenren in de tuin) is wat mij betreft dé oplossing en daar geef ik ook doorlopend advies over
4. dat Rutger Lazou, schrijver van het boek de toekomst van de kat absoluut gehoord zou moeten worden omdat hij een boek heeft geschreven over dit onderwerp (zie ook het interview met Rutger op onze website)
5. wie ook zeker gehoord zou moeten worden is dr. Esther Bouma, wetenschapper en gediplomeerd kattendeskundige. Zij is met o.a. Purr Doctors verantwoordelijk voor het onder de aandacht brengen van wetenschappelijk onderzoek over dit onderwerp. Reeds in februari 2021 postte zij dat uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het jachtgedrag van katten verminderd kan worden door eiwitrijke voeding te geven en vaker met de kat te spelen
6. En wie tot slot niet zou mogen ontbreken in het artikel is MSc Liesbeth Puts, de bekendste kattengedragstherapeut van Nederland. Zij heeft reeds in 2019 geschreven over dit onderwerp
7. Ter info heb ik aan de journalist het wetenschappelijk onderzoek naar het effect van gecastreerde katten op het jaaggedrag toegestuurd van het Katten Kenniscentrum Nederland

Met al mijn gegeven input vind ik het spijtig wat eruit gekozen is om te publiceren. Maar al met al is het een mooi artikel geworden in Trouw, waarin veel verschillende standpunten zijn meegenomen.

Een trigger tot omdenken

Rutger stuurde me nog een zeer interessant artikel van zijn hand, een sterke trigger tot omdenken! Je kunt het hier lezen.